خطاهای رایج در تصمیم گیری
هر نوع تصمیمی چه بزرگ و چه کوچک، طی یک فرایند اتخاذ می شود . گرچه برخی از تصمیمات روزمره توسط ذهن ناخودآگاه ما و خیلی سریع صورت می گیرد، اما برخی از تصمیمات مهم تر در زندگی، وقت بیشتري را می طلبد. با آگاهی و تمرکز بر هر یک از مراحل در فرایند تصمیم گیري می توانیم کیفیت تصمیم هایمان را افزایش دهیم.
طی فرآیند تصمیم گیری، ممکن است دچار خطاهایی شویم که مانع از اتخاذ تصمیمات درست شوند. در این مقاله به خطاهای رایج در تصمیم گیری، فرآیند کلی و روش های بهبود تصمیم گیری می پردازیم.
فرآیند کلی تصمیم گیری
گرچه تصممیم گیري در حوزه هاي مختلف به دانش خاص در آن زمینه نیاز دارد، اما فرآیند آن در همه زمینه ها یکیست و از این رو، تصمیم گیري به عنوان یک مهارت اساسی در توسعه فردي قلمداد می شود.
- در وهله اول باید مسئله را به خوبی درك کنید. اگر مسئله به خوبی درک نشده باشد، همه پاسخ هاي احتمالی نادرست خواهد بود.
- مرحله دوم، مرحلهیافتن راه حل هاي ممکن براي حل مسئله مذکور است.
- و در مرحله سوم باید یک معیار براي سنجش و ارزیابی راه حل هاي ممکن انتخاب کنید. به عنوان مثال می توانیم هزینه یا سود را معیار ارزیابی شقوق ممکن قرار دهیم؛ یعنی راه حل هایی را که هزینه کمتر یا سودي بیشتر دارند، مورد تائید قرار دهیم .
- در مرحله چهارمباید نتایج حاصل از هر یک از راه حل هاي ممکن را تعیین کنید. نتایج مثبت و منفی راه حل ها در این مرحله مشخص می شوند.
- سرانجام، مرحله آخر مرحلهارزیابی و انتخاب راه حل ها از طریق بررسی نتایج حاصل از آن ها است.
مهم ترین و رایج ترین خطاهای تصمیم گیری
برخی از مهم ترین خطاهای تصمیم گیری عبارتند از:
برخورد گزینشی با اطلاعات و خطاي تایید خود
یکی از کارکردهاي مهم مغز این است که می تواند پیام هایی را که براي ما جذاب یا مفید نیستند را فیلتر کند و انرژي خود را براي پردازش پیام هاي مفیدتر ذخیره نماید. همین مسئله می تواند به یک خطا در تصمیم گیری تبدیل شود. زیرا مغز ما اطلاعات را به صورت گزینشی دریافت و تحلیل می کند.
عملا ما به صورت ناخودآگاه و ناخواسته، هر گزینه اي را که با باورهاي ما یا این مسئله از این جهت نگرش هاي ما یا انتخاب هاي قبلی ما در تضاد باشند ، کنار می گذاریم .
این مسئله از این جهت می تواند یک خطا محسوب شود که انسان ها همیشه دروغ هاي آرامش بخش را به واقعیت هاي تلخ ترجیح می دهند.
ترس از دست دادن و دام حفظ وضعیت موجود
به دست آوردن هر چیزي که ما آن را خوب می دانیم، لذت بخش است. اما رنج از دست دادن آن، بیشتر است. به همین دلیل انسان ها همیشه نگران از دست دادن هستند. اکثر انسان ها تصور می کنند با اتخاذ یک تصمیم جدید وضعیت موجود را از دست خواهند داد و این نگرانی مانع از اتخاذ تصمیم هاي جدید و خلاقانه می شود.
تمرکز بر آخرین اطلاعات
اکثر ما در شرایط تصمیم گیري، آخرین اطلاعاتی را که درباره موضوع دریافت کرده ایم، ملاك قرار داده و تمایل چندانی به تغییر دیدگاه و یا به دست آوردن اطلاعات جدید نداریم . در چنین حالتی بهتر است منابع اطلاعات را گسترده تر و به هر یک از منابع امتیاز جداگانه اي اختصاص دهیم تا تصمیم نهایی برآیند کلیه امتیازها باشد.
تفکر کلیشه اي یا استریوتایپ
ما انسان ها براي براي تحلیل و قضاوت سریع تر در مورد دیگران، روشی بسیار کاربردي و احمقانه آموخته ایم: طبقه بندي! ما انسان ها به صورت ذاتی از ابهام فرار می کنیم و طبقه بندي یکی از بهترین شیوه هایی است که مغز انسان براي کاستن از ابهام دنیاي اطراف خود فرا گرفته است.
به این مثال توجه کنید: فرض کنیم من به شما بگویم: من مرد هستم. مسلمان هستم. در دهه پنجم زندگی خود به سر می برم. مدیرعامل و مالک یک شرکت هستم. متأهل هستم. دو فرزند دارم. در یک شهر بزرگ زندگی می کنم. چه اطّلاعاتی به شما داده ام؟
ذهن ما انسان ها بلافاصله – حتی بدون این که بفهمیم – نقاط کور خود را پر می کند. این که چه قضاوتی داریم، به عوامل متعدد، از جمله تجربیات قبلی زندگی ما بازمی گردد. به عبارت دیگر:
- مسلمان بودن هم، معنا و تبعات خود را دارد.
- مدیرعامل بخش خصوصی بودن هم می تواند حدسیات و نتیجه گیري هایی را به همراه داشته باشد.
- متأهل بودن هم همین طور.
این پدیده اي است که در میان خطاهاي ادراکی ، استریوتایپ نامیده می شود. استریوتایپ، یعنی پیش داوري در مورد افراد بر اساس گروه یا جامعه اي که به آن تعلق دارند .
سایر خطاهاي رایج در تصمیم گیري
- تفکّر همه یا هیچ یا All or nothing
- تعمیم دادن یا Over-generalization
- برچسب گذاري بر روي خود و دیگران یا Labeling
- بزرگ نمایی و کوچک نمایی یا Magnification / Minimization
- حذف رویدادها و اطلاعات مثبت یا Disqualifying Positives
- پریدن به نتیجه بدون طی شدن مسیر Jumping to Conclusions
- شخصی کردن و به خودگرفتن Personalization
- ذهن خوانی یا Mindreading
- خطاي هاله اي (Halo Effect )
- اعتماد به نفس بیش از حد (Overconfidence Bias)
- خطاي تمرکز بر اطّلاعات در دسترس یا Availability Bias
- سوگیري یا تعصب Bias
چند راه کار جهت بهبود مهارت تصمیم گیري
مشاوره بگیرید
مشاوره گرفتن همیشه خوب است، مگر این که هدف از مشاوره گرفتن ترسیدن از پذیرش پاسخی باشد که در ذهن داریم.
تصمیم گیري سریع را تمرین کنید
به خاطر بسپارید برخی اوقات، هزینۀ تصمیم نگرفتن خیلی بیشتر از هزینه یک تصمیم اشتباه است. اطلاعات بسیار زیاد، فرایند تصمیم گیري را طولانی تر و کیفیت آن را کم تر می کند . سعی کنید برخی از گزینه ها را فیلتر کنید.
یک استراتژي داشته باشید
استراتژي یعنی تعیین یک محدوده براي انتخاب. اگر وارد یک رستوران با منوي آزاد شوید، از بین صدها غذا و سالاد و دسر کدام غذاها را انتخاب می کنید؟ بهتر است از قبل رژیم غذایی خود را بشناسید. مثلاً اگر برنامه غذایی شما، شب ها سبزیجات است، طبیعتا بسیاري از گزینه ها براي شما حذف خواهند شد، در غیر این صورت، انتخاب هاي شما بی هدف و تصادفی خواهد بود.
نتیجه گیری
در نهایت، اگر بخواهیم مدیریت را در یک کلمه تعریف کنیم، می توانیم بگوییم : مدیریت یعنی تصمیم گیري.
بزرگ ترین چالش هاي ما در زندگی و در کسب و کار چالش تصمصم گیري است. تصمیم گیري در مسائل مالی، در ارتباطات، در زندگی روزمره، در انتخاب واژگان و …
مهارت تصمیم گیري می کوشد کمک کند تا خطاهای ما در تصمیم گیري کاهش یافته و احتمال انتخاب مناسب و تصمیم گیري درست افزایش یابد. بنابراین با شناخت خطاهای رایج در تصمیم گیری و به کارگیری روش های بهبود تصمیم گیری، می توانید بهترین تصمیمات را اتخاذ کنید.
دیدگاهتان را بنویسید