عزت نفس:کلید موفقیت در زندگی شخصی و حرفه‌ای

اگر بخواهیم در توسعه فردي فقط به یک مهارت تمرکز کنیم، آن مهارت، عزت نفس است . عزت نفس ریشه اغلب ویژگی ها و خلق و خوي ها و رفتارهاي ما را تشکیل می دهد . خجولی ، کمبود اعتماد به نفس، افسردگی، نارضایتی از زندگی، ضعف در روابط اجتماعی، همه و همه محصول عزت نفس پایین است. عزت نفس در یک کلمه به معنای احساس ارزشمند بودن می باشد.

احساس ارزشمند بودن یا نبودن از بدو تولد تا فرایند رشد و نوجوانی در انسان شکل می گیرد و تغییر آن در بزرگسالی کار چندان ساده اي نیست، لیکن با آگاهی از اصول و مبانی آن و با تمرین و تکرار می توان آن را بهبود بخشید. در این مقاله به مبحث عزت نفس، راهکار برای افزایش آن و تفاوت آن با اعتماد به نفس می پردازیم.

تفاوت عزت نفس با اعتماد به نفس

بسیاری از افراد به اشتباه دو مفهوم عزت نفس و اعتماد به نفس را با هم یکسان می دانند. اما عزت نفس و اعتماد به نفس دو مفهوم متفاوت در روانشناسی هستند. عزت نفس به احساس ارزشمندی و احترام به خود اشاره می کند. که  این احساس نشأت از اعتقادات، ارزش‌ها و تصوراتی است که فرد در مورد خود و قدرت‌ها و توانایی‌های خود دارد. عزت نفس نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت و شخصیت فرد دارد و می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی او داشته باشد. بنابراین، اهمیت ارتقاء عزت نفس و تقویت به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی در زمینه روانشناسی و رشد فردی مطرح می‌شود.

اما اعتماد به نفس به معنای اعتماد به توانایی‌ها و استعدادهای خود فرد است. این اعتماد بر این اعتقاد است که فرد می‌تواند به راحتی با چالش‌ها مواجه شود و با موفقیت از پس آنها برآید، موفقیت‌هایی را کسب کند و با موقعیت‌های مختلف زندگی مقابله کند. در واقع، اعتماد به نفس نشان‌دهنده اعتقاد به توانمندی‌ها و توانایی‌های فرد برای دستیابی به اهداف و تحقق آرزوهایش است.

نشانه های کمبود عزت نفس

برخی از نشانه ها و علائم کمبود عزت نفس عبارتند از:

حساسیت بیش از حد به نظرها و انتقادهاي دیگران

معمولاً دیگران با انتقاد کردن، توهین و تحقیر، مسخره کردن، بزرگ جلوه دادن ضعف ها و اشتباهات ما، عمداً یا سهواً می توانند عزت نفس ما را در معرض حمله و تهدید قرار دهند .اما تفاوت ما انسان ها با یکدیگر در این است که بعضی از ما، کمتر و بعضی بیشتر به نظرات و مواضع دیگران حساس هستیم. افرادي با عزت نفس ضعیف، به شدت تحت تأثیر انتقادها و تحقیرهاي دیگران قرار می گیرند.

قضاوت و ارزیابی ضعیف از خود

خود کم بینی و ارزیابی ضعیف برخی افراد از توانمندي هاي خود، از نشانه هاي بارز عزت نفس پایین در آنان است. گرچه ممکن است این افراد در ظاهر نمایش قدرتمندي از خود داشته باشند، اما در درون از ضعف و بی مایگی به خود می لرزند.

مقایسه خود با دیگران

افرادي که کمبود عزت نفس دارند، مدام خودشان را با دیگران مقایسه می کنند و چون خودشان را ضعیف و بی ارزش می پندارند، در عمل نیز سعی می کنند نشانه هایی براي این ضعف خود پیدا کنند؛ گرچه ممکن است این گونه نباشد. بنابراین معمولاً دنبال نشانه هایی می روند که خودشان را نسبت به دیگران ضعیف تر ببینند.

تفاسیر منفی از پیام ها و ضعف در ارتباط مؤثر

افرادي که عزت نفس پایینی دارند، چون مدام تحقیر شده اند و بی حرمتی دیده اند، در ارتباط با دیگران نیز، دنبال نشانه هایی می روند که ثابت کنند به آن ها بی حرمتی و توهین شده است .بنابراین مدام می خواهند ثابت کنند که شما یا دیگران به آن ها بی حرمتی کرده اید. در واقع اگر پیام شما به چندین شکل قابل تفسیر باشد، آن ها بدبینانه ترین حالت را در نظر می گیرند.

راه کارهایی جهت افزایش عزت نفس

در ادامه به ذکر چند راه کار عملی و مؤثر  برتی افزایش احساس عزت نفس می پردازیم:

تمرکز

انجام یک کار با تمرکز بیشتر، یعنی احترام و ارزش بیشتر به خود. هرچه شتاب و سرعت را در  انجام کارها کمتر کنید، یعنی فشارهاي محیطی را نادیده می گیرید و این به توجه به خودتان می باشد.

 البته تمرکز در هر کاري، از جمله راه رفتن، سخنرانی کردن و … دقت  و کیفیت آن کار را نیز افزایش می دهد و در نتیجه با دستاوردهاي بهتر، عزت نفس نیز شکوفاتر خواهد شد.

بهداشت شخصی

شاید هیچ جایی به موضوع رابطه بین بهداشت شخصی و عزت نفس اشاره نشده باشد، لیکن با قاطعیت می توان گفت هرچه جسم خود را پاکیزه نگه دارید، لباس هاي تمیزتر بپوشید و به بهداشت شخصی خود، اهمیت بیشتري بدهید، احساس ارزشمندي شما نیز بیشتر و بیشتر می شود.

هنر دیدن تفاوت ها به جاي مقایسه و قضاوت ها

 هر مقایسه اي همراه با قضاوت خواهد بود. نتیجه این قضاوت نیز دو چیز است: یا خودکم بینی و احساس حقارت و یا خودبزرگ بینی و غرور. نتیجه این که، مقایسه خودمان با دیگران اساساً غلط است. مقایسۀ دو پدیده با هم، زمانی منطقی و معقول به نظر می رسد که از تمامی جوانب مثل هم باشند و صرفاً از یک جنبه که مورد مقایسه قرار می گیرند، باهم تفاوت داشته باشند. از آنجایی که هر انسانی از نظر ژنتیک، شرایط کودکی، باورها و عقاید، اهداف و آرزوها، توانمندي ها و پتانسیل ها، و … منحصر به فرد است، مقایسۀ دو انسان باهم نیز نمی تواند صحیح باشد.

ورزش و عزت نفس

ضعف جسمانی بی تردید منجر به ضعف اعتماد به نفس و احساس عدم شایستگی می شود . ورزش و تقویت قواي جسمانی از هر حیث، تأثیر مثبت و مستقیم روي احساس توانمندي و احساس شایستگی و در نتیجه، روی عزت نفس ما خواهد داشت. یک برنامۀ ورزشی منظم، تا حد زیادي هم رخوت و افسردگی و کسالت را از ما دور می کند و هم شادي و نشاط و سرزندگی را به ارمغان می آورد.

توسعۀ مهارت ها

فراگیري مهارت هاي جدید، کاربردي، مفید و ارزشمند، عزت نفس را توسعه می دهد . تصور کنید در یک ساحل در حالی که به تفریح نشسته اید، آن طرف تر کودکی در حال غرق شدن است و شما با مهارت بالاي شناي خود به درون آب می پرید و وي را نجات می دهید. می توانید حدس بزنید بعد از این عمل چه احساسی به شما دست خواهد داد؟ این همان گوهر گرانبها و نایاب احساس ارزشمندي است که عزت نفس را توسعه می دهد.

گفت و گوي درونی مثبت

هر انسانی مدام در حال گفت و گو با نفس خودش است . در روانشناسی اصطلاحی به نام نشخوار فکری وجود دارد. در واقع در هر لحظه ما افکار زیادي به سراغمان می آید و در مورد آن ها با خودمان گفت و گو می کنیم. برخی از این گفت و گو ها اساساً بیهوده هستند و باید از ذهن پاك شوند. یک ذهن آگاه و هدفمند می تواند با خالی کردن خود از افکار و گفت و گوهاي منفی و باطل، گفت و گوهاي مثبت و قدرشناسی را جایگزین کند و عزت نفس بالایی را براي خود به ارمغان بیاورد.

انجام کارهاي ارزشمند

اگر بپذیریم که عزت نفس یعنی احساس ارزشمند بودن، قدم بعدي این است که لیستی از ارزش ها را مشخص کنیم. مثلاً کمک به دیگران یک ارزش است. صداقت یک ارزش است. حال، انجام هر کاري که در باور ما یک ارزش باشد، احساس ارزشمند بودن (عزت نفس ) را تقویت می کند.

نتیجه گیری

با توجه به بررسی اثرات مثبت عزت نفس در زندگی شخصی و حرفه‌ای، مشخص است که توجه به ارتقاء و تقویت عزت نفس از اهمیت بالایی برخوردار است. افزایش اعتماد به نفس و پایبندی به ارزش‌ها و اهداف شخصی و حرفه‌ای، می‌تواند بهبود چشمگیری در کیفیت زندگی و موفقیت‌های فردی و حرفه‌ای ایجاد کند. بنابراین، یادگیری راهکارهای موثر برای تقویت این احساس به منظور موفقیت در زندگی شخصی و شغلی هر فرد الزامی می باشد.