علم رفتار سازمانی

اصطلاح مدیریت رفتار سازمانی بر خلاف اصطلاحاتی مثل مدیریت بازاریابی، براي افرادي که تحصیلات دانشگاهی مرتبط ندارند، تا حد زیادي گنگ خواهد بود. رفتار سازمانی از کاربردي ترین و جدید ترین مباحث مدیریت محسوب می گردد و  به بررسی رفتار انسان ها در داخل سازمان ها می پردازد.

آن چیزي که اغلب یک سازمان را از سایر سازمان ها متمایز می کند، رفتار سازمانی است. دانش مدیریت رفتار سازمانی می خواهد به سوالاتی از این قبیل پاسخ دهد:

چرا برخی کارکنان انگیزه کافی ندارند؟ چگونه می توانیم تعهد شغلی کارکنان را افزایش دهیم؟ چگونه سیاست جدید حقوق و دستمزد را پیاده کنیم که با مقاومت کارکنان مواجه نشویم؟

به طور کلی، رفتار سازمانی، علم بررسی رفتار انسان ها در داخل سازمان هاست.

فرض اساسی رفتار سازمانی

سازمان یک پدیده اجتماعی است. درک سازمان بدون عوامل شکل دهنده آن غیر ممکن است و این عوامل شکل دهنده، همان انسان ها هستند. بنابراین اداره سازمان بدون درک و شناخت کافی از علوم انسانی بسیار دشوار خواهد بود. هر مدیری باید این نکته را بداند که سازمان همان روابط بین افراد و نگرش ها و رفتارها و باورهای آن هاست .

شناخت و کنترل این باورها، نگرش، رفتارها و روابط ، زمینه شکل گیري رشته اي جدید، به نام مدیریت رفتار سازمانی در مدیریت شده است.

اهداف علم مدیریت رفتار سازمانی

به طور کلی علم رفتار سازمانی، سه هدف و یا شاخۀ عمده را دنبال می کند:

هدف اول: توجیه رفتار کارکنان

مثلاً چرا برخی کارکنان همیشه با تاخیر سر کار حاضر می شوند؟ چرا برخی کارکنان مدام از مسئولیت طفره می روند و یا این که چرا برخی رفتارهاي خارج از چارچوب سازمانی انجام می دهند؟ در واقع در اینجا به عنوان یک رفتار شناس سازمانی می خواهیم براي مواردي مثل موارد فوق پاسخ هاي مناسبی پیدا کنیم.

هدف دوم: پیش بینی رفتار انسان ها در داخل سازمان

به عنوان یک رفتار شناس می توانیم پیش بینی کنیم که مثلاً اگر مبلغی را به عنوان جریمه از حقوق آن ها کسر کردیم، آن ها چه واکنشی از خود نشان خواهند داد؟

در اینجا می خواهیم رفتارهای آتی کارکنان را با توجه به تصمیمات و شرایط کنونی پیش بینی کنیم.

هدف سوم: کنترل رفتار کارکنان

بالاخره به عنوان یک مدیر باید بتوانیم جلوي غیبت ها و تاخیر ها را بگیریم، انگیزه شغلی و تعهد شغلی را افزایش دهیم و فرهنگ سازمانی را در راستاي چشم اندازمان هدایت کنیم. اما چگونه؟

علم رفتار سازمانی با دنبال کردن اهداف فوق می خواهد به مدیران کمک کند تا سازمان ها را بهتر اداره کنند و بهره وري سازمان را افزایش دهند.

سطوح علم رفتار سازمانی

علم رفتار سازمانی بسیار گسترده و داراي ادبیاتی بسیار غنی می باشد . علی رغم گستردگی زیاد، این علم به طور کلی در سه سطح طبقه بندی می شود:

سطح اول

سطح اول رفتار فردي می باشد. در این سطح ما فقط رفتار فرد را بررسی می کنیم . موضوعاتی مثل انگیزه، یادگیری، شخصیت، تصمیم گیری، ادراک و … در این سطح بررسی می شوند.

در سطح فردي، همچنان که مشاهده می کنید، این علم بیشتر از علم روانشناسی کمک می گیرد. در واقع با استفاده از علم روانشناسی می خواهیم الگوهاي انگیزشی افراد را در سازمان بشناسیم و آن را مدیریت کنیم. همچنین با بررسی و شناخت شخصیت افراد، از آن ها در جاي مناسب استفاده کنیم. خلاصه این که مدیریت رفتار سازمانی در سطح فردی کاربرد علم روانشناسی در مدیریت به شمار می آید.

سطح دوم

سطح دوم رفتار گروهی می باشد. در اینجا می خواهیم موضوعاتی را که از اجتماع افراد ناشی می شود، بررسی کنیم. موضوعاتی مثل: ارتباطات، تعارض، تیم، مذاکره، رهبری، گروه های غیررسمی و … در این سطح مورد بررسی قرار می گیرد. در سطح دوم، بیشتر از علوم سیاسی و جامعه شناسی کمک گرفته می شود.

می توان گفت رفتار سازمانی در سطح گروهی، به نوعی کاربرد علوم سیاسی، جامعه شناسی و امثال آن در مدیریت محسوب می شود.

سطح سوم

سطح سوم، رفتار سازمانی می باشد. در سطح سازمانی نیز موضوعاتی نظیر فرهنگ سازمان و مدیریت تحول سازمان مورد بررسی قرار می گیرد.

با توجه به چارچوب علم رفتار سازمانی، متوجه می شویم که رفتار سازمانی یک علم بین رشته اي است و کاربردي است از علوم روانشناسی، جامعه شناسی، علوم سیاسی، مردم شناسی و… که هدف آن کمک به مدیران جهت جهت اداره موثر و کارآمد نیروي انسانی می باشد.

کاربرد علم رفتار سازمانی

یکی از پرکاربردترین مباحث MBA، علم رفتار سازمانی می باشد. رفتار سازمانی شکل گرفته است تا به مدیران کمک کند، در اداره نیروي انسانی و سازمان خود، تصمیمات هوشمندانه تري اتخاذ نمایند. خلاصه اي از کاربردهاي علم رفتار سازمانی براي مدیران و سازمان ها به شرح زیر است:

• پیش بینی رفتارهاي آتی کارکنان
• توجیه علت و چرایی رفتار کارکنان
• افزایش انگیزه و روحیه کارکنان
• بهبود رفتار کارکنان از نظر مسائل اخلاقی
• کاهش غیبت، تاخیر و جا به جایی کارکنان
• افزایش کارایی، اثربخشی و بهره وري کارکنان
• افزایش مهارت ها، توانمندي ها و وفاداري کارکنان
• تغییر نگرش کارکنان
• همگام شدن با جهانی شدن و مدیریت تنوع نیروي کار
• افزایش توان رقابت سازمان در بازار
• بهبود عملکرد تیمی کارکنان
• افزایش نشاط و شادابی محیط کار

نتیجه گیری

علم رفتار سازمانی، در هر جایی که با یک انسان و یا گروهی از انسان ها تعامل داریم، به ما کمک خواهد کرد تا هدف گذاري صحیح تر و در عمل به کارایی بیشتر برسیم. مدیران بازاریابی، مدیران تولید، مدیران منابع انسانی و حتی تک تک کارکنان به دانش رفتار سازمانی نیاز دارند . جایی را نمی توان مثال زد که نیازي به شناخت تیم، گروه و یا مدیریت تعارض های بین فردی وجود نداشته باشد.

بدون دانش مدیریت رفتار سازمانی، مدیریت منابع انسانی تقریبا غیر ممکن است. بنابراین کلیه مدیران در تمامی سطح و بخش ها می توانند به یادگیري دانش رفتار سازمانی در بخش و جایگاه خود مؤثرتر واقع شوند.