فرسودگی شغلی و تاثیر ان بر کیفیت زندگی

چه به عنوان یک کارمند و چه به عنوان یک کارافرین، اشنایی با اصول کیفیت زندگی کاري می تواند بهره وري شما و یا سازمان شما را افزایش دهد. کیفیت زندگی کاري یکی از دغدغه هاي اصلی بسیاري از مدیرانی است که به ایندة سازمان و رضایت شغلی کارکنان می اندیشند.

فرسودگی شغلی، یکی از عواملی است که کیفیت زندگی کاری و شخصی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. در ادامه به فرسودگی شغلی و تاثیرات ان می پردازیم.

فرسودگی شغلی چیست؟

انسان امروزي، با تغییرات و پیچیدگی ها و عدم قطعیت هاي بسیار زیادي دست و پنجه نرم می کند. در واقع انسان امروزي، بیش از هر زمان دیگري در معرض پدیده اي است به نام فرسودگی شغلی. فرسودگی شغلی از ان جهت که پدیده اي فیزیکی و ملموس نیست و از طرفی در مراحل اول انچنان قابل تشخیص نیست، عارضه اي است که دیر یا زود ممکن است گریبان هر فرد شاغلی را بگیرد.

 فرسودگی شغلی، یک پدیده عمومی است و افرادي را با عنوان مهندس، پزشک، کارمند، گارگر و یا مدیر و کارمند نمی شناسد. با این حال، افراد زیر بیشتر از سایرین در معرض فرسودگی شغلی قرار دارند:

• صاحبان کسب و کارهاي خصوصی به دلیل مسئولیت ها و مخاطرات زیاد
• مشاغلی که زیاد تکراري هستند
• افرادي که در شغل خود ازادي عمل و تنوع کمی دارند
• افرادي که مسئولیت هاي استرس زا و شرایط کاري مخاطره امیز دارند

فرسودگی شغلی ممکن است عوارض زیر را در پی داشته باشد:

• تعویض مکرر شغل و محل کار
• غیبت ها و مرخصی هاي فراوان
• افت کمیت و کیفیت کار
• تحت تاثیر قرار گرفتن سلامت روانی فرد
• ضعف در اعتماد به نفس و  مهارت هاي ارتباطی
• کاهش کیفیت خدمت ارائه شده به ارباب رجوع

دلایل فرسودگی شغلی

فرسودگی کاري عمدتا ناشی از استرس شغلی است. به طورکلی ممکن است استرس به اشکال زیر بروز نماید:

فرد در شرایط و اوضاع احوالی قرارگیرد که تحت فشار واقع شود. یا احساس ناراحت کننده اي به او دست دهد، عصبی شود. احساس ناکامی و تنش کند و یا در تعارض و بلاتکلیفی باشد . در چنین شرایط می گوییم فرد تحت فشارروانی است. فرسودگی شغلی موجب خستگی هیجانی یا احساسی، مسخ شخصیت و احساس بی کفایتی شخصی می گردد.

می توان موارد ذیل را هم از دلایل فرسودگی شغلی دانست:

• حجم بسیار بالای کار: بار کاری زیاد و فشار زمانی بیش از حد می‌تواند باعث فرسودگی شغلی شود.
• نقص در ساختار سازمانی: ساختار سازمانی نامناسب، انعطاف‌پذیری کم، و دستورالعمل‌های مبهم می‌توانند به فرسودگی شغلی منجر شوند.
• عدم تعادل بین کار و زندگی شخصی: نبود تعادل بین زمانی که به کار اختصاص می‌دهیم و زمانی که برای زندگی شخصی می‌گذاریم، می‌تواند فرسودگی شغلی را افزایش دهد.
• نداشتن کنترل و حق تصمیم در کار: عدم اعطای حق تصمیم‌گیری و کنترل بر کار می‌تواند احساس بی‌اهمیتی و فرسودگی را ایجاد کند.
• عدم روابط موثر: روابط نامناسب با همکاران، مدیران یا مشتریان می‌تواند عاملی برای فرسودگی شغلی باشد.
• عدم ارزش گذاری صحیح: عدم تشویق و تقدیر از کارکنان برای عملکرد خوب و یا عدم تمایز بین کارکنان خوب و کارکنان بد می‌تواند باعث فرسودگی شغلی شود.

این عوامل می‌توانند به صورت جداگانه یا ترکیبی با یکدیگر، فرسودگی شغلی را تشدید کنند و بر کیفیت زندگی و عملکرد کاری تاثیر منفی بگذارند.

مراحل فرسودگی شغلی

مراحل فرسودگی شغلی به شرح ذیل است:

• مرحله ماه عسل: زمانی است که ما در جایی استخدام می شویم و یا کار جدیدي را با شور و شعف خاصی شروع می کنیم. اگر تشویق و رضایت به دنبال کار نباشد، بی درنگ کاهش انرژي اغاز می شود و فرد بدون ان که خودش متوجه شود، به تدریج از انرژي جسمی و روانی تهی می گردد.
• کمبود کار مایه: مرحله اي است که فرد احساس کم اوردن انرژي می کند و نارضایتی شغلی و خستگی شروع می شود و فرد سعی می کند از طریق پناه اوردن به خوابیدن زیاد، مصرف سیگار ، مواد مخدر و… به نوعی خود را فریب دهد.
• اغاز نشانه هاي مزمن فرسودگی : دراین مرحله خستگی مزمن، سردرد هاي دوره اي ، ترش کردن معده، خشم و افسردگی شدت پیدا می کند.
• بحران: در این مرحله بدبینی عمیق، شک به توانایی هاي شخصی ، نا امیدي و بروز ذهنیت فرار از مشکلات ایجاد می شود.
• مرحله به بن بست رسیدن: یعنی فرد مستعد خطر از دست دادن شغل می شود. با همکاران و مدیر در محل کار درگیر می شود. درخانه نیز با همسر و فرزندان خود برخوردهاي تنش زا نشان می دهد.

تاثیرات منفی فرسودگی شغلی

فرسودگی شغلی می تواند تاثیرات منفی بسیار زیادی روی زندگی شخصی و کاری افراد داشته باشد؛ در ادامه به مهمترین تاثیرات منفی این موضوع اشاره می کنیم:

تاثیر فرسودگی شغلی بر بهره‌وری سازمانی

• کاهش عملکرد: فرسودگی شغلی می‌تواند منجر به کاهش تمرکز، توانایی عملیاتی، و کیفیت کار شود.
• افزایش خطاها: کارکنان فرسوده ممکن است به دلیل کاهش توجه و عملکرد ضعیف، خطاهای بیشتری را انجام دهند.
• کاهش انگیزه تیم: فرسودگی شغلی می‌تواند باعث کاهش انگیزه کلی تیم شود و بر ارتباطات و همکاری درون تیمی تاثیر بگذارد.

ارتباط بین فرسودگی شغلی و سلامت روانی

افزایش استرس: فرسودگی شغلی می‌تواند منجر به افزایش سطوح استرس و اضطراب در کارکنان شود.

افزایش احساس ناتوانی: فرسودگی شغلی ممکن است باعث افزایش احساس ناتوانی، افسردگی و ناامیدی در کارکنان شود.

خطر بروز اختلالات روانی: فرسودگی شغلی می‌تواند به عنوان یک عامل موثر در بروز اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب عمل کند.

تاثیر فرسودگی شغلی بر میزان انگیزه و اراده کارکنان

• کاهش انگیزه و اشتیاق: فرسودگی شغلی می‌تواند باعث کاهش انگیزه و اشتیاق کارکنان به انجام وظایف خود شود.
• کاهش اراده و انعطاف‌پذیری: کارکنان فرسوده ممکن است دچار کاهش اراده و انعطاف‌پذیری در مواجهه با چالش‌های جدید شوند.
• کاهش تعهد به سازمان: فرسودگی شغلی ممکن است باعث کاهش تعهد و وابستگی کارکنان به سازمان شود و احتمال رفتارهای عدم اخلاقی را افزایش دهد.

این تاثیرات نشان می‌دهد که فرسودگی شغلی می‌تواند عواقب جدی بر عملکرد و سلامت روانی کارکنان و بهره‌وری سازمانی داشته باشد.

درمان فرسودگی شغلی

با استفاده از روش های ذیل، می توانیم فرسودگی شغلی را درمان و یا از بروز ان پیشگیري کنیم:

• استفاده از روش هاي مدیریت زمان
• اموختن و استفاده از روش هاي کارامد براي انجام کارها
• استفاده از روش هاي خاص ارامش مانند یوگا و…
• تغییر طرز فکر نسبت به کار و زندگی
• خوشبینی و گفت و گوي مثبت با خود
• توجه جدي به رفاه جسمی و روانی از قبیل تغذیه مناسب، ورزش و استراحت
• توزیع کارها و کمک گرفتن از دیگران
• شناخت و قبول توانایی ها و ناتوانایی هاي خود (پذیرش خود)
• پذیرش واقعیت ها و رها کردن ارمان و ارزوهاي ناممکن
• توسعه روابط دوستانه و صمیمانه با دیگران
• انعطاف پذیري در پذیرش دیدگاه هاي دیگران
• پرورش حس شوخ طبعی و شاد بودن

نتیجه گیری

فرسودگی شغلی، یک پدیده جدی است که می‌تواند تاثیرات منفی گسترده‌ای بر عملکرد کاری، سلامت روانی کارکنان، و بهره‌وری سازمانی داشته باشد. بنابراین، مدیران و سازمان‌ها باید با اخذ راهکارهای مناسب مانند ارائه حمایت و تشویق، بهبود ساختار سازمانی، و ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی، سعی در پیشگیری از فرسودگی شغلی داشته باشند تا عملکرد کاری بهبود یابد و سلامت روانی کارکنان حفظ شود.