مکانیزم بی رحمانه ای به نام اثر شبکه ای (Network Effect)

سوپر اپلیکیشن اسنپ با رشد حدود ۲۰٪ نسبت به سال گذشته، در حال حاضر ۶۲ میلیون کاربر دارد که در حوزه تاکسی اینترنتی بیش از ۹۰٪ سهم بازار را با ۴۵۰۰۰۰۰ راننده به خود اختصاص داده است.

دلیل بزرگ شدن اسنپ چیست؟

بدون درک مکانیزم اثر شبکه ای، هر تحلیلی در این خصوص غلط است.
اسنپ روز به روز بزرگتر می شود نه به دلیل سهامداران حکومتی و نه به دلیل تبلیغات زیاد و نه به دلیل قدرت فنی و مالی بالا و نه به هر دلیل دیگری، بلکه فقط به یک دلیل اصلی:

مکانیزم اثر شبکه ای

اثر شبکه ای اصطلاحی است که پروفسور اوبرهولذر گی، استاد استراتژی دیجیتال دانشگاه هاروارد در کتاب استراتژی، هرچه ساده تر بهتر، آن را تشریح می کند. اما این به چه معناست؟
فرض کنید اسنپ ۱ میلیون کاربر و تپسی، ۵۰۰ هزار کاربر دارد. 
طبیعتا هر راننده ای تمایل دارد با اپلیکیشنی کار کند که بیشترین کاربر را دارد تا مسیرهای رفت و برگشتش تکمیل شود. وقتی راننده ها به سمت اسنپ کوچ می کنند، مدت زمان تاخیر برای مسافران در اسنپ نیز کاهش می یابد، بنابراین مسافران هم به سمت اسنپ کوچ می کنند!
وقتی کاربران اسنپ به ۲ میلیون نفر می رسد، کوچ کردن رانندگان و مسافران به اسنپ ضروری تر می شود! کاربران جدید نیز با همین منطق اسنپ را نصب می کنند. بنابراین اسنپ روز به روز بزرگتر می شود.

کارایی فنی و حتی قیمت خدمات ممکن است در تپسی یا سایر اپلیکیشن ها مناسب تر باشد، اما این ویژگی ها در مقابل اثر شبکه ای ، قدرتی ندارند.
زمانی که کتاب استراتژی، هرچه ساده تر، بهتر را ترجمه می کردم و با این اصطلاح آشنا شدم، سهم بازار اسنپ از تپسی بالاتر بود اما نه خیلی زیاد. همان روز نوشتم:

رقابت نافرجام تپسی با اسنپ…

اثر شبکه ای اجازه نمی دهد در یک حوزه، دو یا سه یا چند اپلیکیشن حضور داشته باشد. یکی از آنها روز به روز بزرگ و بزرگتر می شود و بقیه روز به روز کوچک و کوچک تر…
دقت کنید در یک شهر می توانیم چندین آموزشگاه زبان موفق داشته باشیم، اما در یک کشور نمی توانیم ۲ تا اپلیکیشن تاکسی اینترنتی موفق داشته باشیم!

در واقع اثر شبکه ای فقط در حوزه استارت آپ هایی مصداق دارد که خدمات IT محور و سراسری ارائه می دهند.
موفقیت در دنیای استارت آپ ها شبیه موفقیت اسپرم در لقاح با تخمک است. میلیون ها اسپرم به سمت تخمک حرکت می کنند، که همه آنها دارای کارآیی مشابهی هستند، اما بعد از اولین لقاح، بقیه اجاره ورود ندارند، نه به این دلیل که کارایی ندارند، بلکه به این دلیل که دیگر نیازی به آنها نیست!
پرفسور اوبرهولذر گی، خبر های خوبی هم برای کسب و کارهای کوچک و متوسط دارد.
اگر قصد ورود به دنیای استارت آپ ها را دارید می توانید یکی از ۳ استراتژی زیر را دنبال کنید:

✅ هدفگذاری روی گروه خاصی از مشتریان.

رانندگان اسنپ از کارمزدهای بالا و نداشتن بیمه تامین اجتماعی ناراضی هستند. ایده ای که روی امنیت شغلی رانندگان متمرکز باشد، ایده چالش برانگیزی خواهد بود. در سایر حوزه ها نیز داستان همین است. ایده های خوب ایده هایی هستند که روی نیازهای ویژه یک گروه خاص متمرکز شده اند. در کتاب استراتژی، هرچه ساده تر، بهتر، مثالهای واقعی زیادی از موفقیت کسب و کارهایی که این استراتژی را انتخاب کرده اند، زده شده است.

✅ رضایت مشتری، ربطی به اندازه سازمان ندارد.

کسب و کارهای کوچک می توانند مشتریان وفادارتری داشته باشند. اگر تمرکز آنها روی رضایت مشتری باشد، می توانند طی یک فرایندی خودشان را به قله برسانند.

✅ارائه خدمات به گروه کوچکی از مشتریان

ارائه خدمات به گرو های کوچکتر مثلا تاکسی اینترنتی ویژه معلولان یا سالمندان یا بیماران یا … می تواند ایده خوبی باشد. یا تاکسی اینترنتی ویژه یک شهر مثل شیراز با تمایزهای خاص خودش، ایده قدرتمندی خواهد بود.
دقت کنید این مثالها صرفا برای درک استراتژی هایی برای مقابله با اثر شبکه ای است.

درک مکانیزم اثر شبکه ای، باعث می شود برای مقابله با رقبای بزرگ، تلاش بیهوده نکنیم و نوآوری را به عنوان یک الزام جهت ورود به دنیای رقابت در نظر بگیریم.